EndNote چیست و چرا در پژوهش‌های علمی حیاتی است؟ بخش 1

EndNote چیست و چرا در پژوهش‌های علمی حیاتی است؟

در دنیای پژوهش و نگارش علمی، مدیریت منابع و ارجاع‌دهی یکی از پرچالش‌ترین مراحل برای دانشجویان، اساتید و پژوهشگران است. زمانی‌که با ده‌ها یا صدها منبع سروکار دارید و باید آن‌ها را در قالب‌های مختلفی مثل APA، ISI یا IEEE تنظیم کنید، هیچ‌چیز به اندازه یک نرم‌افزار قدرتمند مدیریت مراجع علمی نمی‌تواند کمک‌تان کند. و اینجاست که EndNote به‌عنوان یکی از محبوب‌ترین ابزارهای مدیریت منابع علمی، وارد صحنه می‌شود.

---

EndNote چیست؟

EndNote نرم‌افزاری تخصصی و پرکاربرد در زمینه مدیریت و سازمان‌دهی منابع علمی، ارجاع‌دهی خودکار، ساخت لیست منابع و درج نقل‌قول در متون پژوهشی است. این برنامه توسط شرکت Clarivate (ناشر ISI) طراحی و توسعه داده شده و به‌دلیل قدرت بالا در هماهنگی با پایگاه‌های علمی و قالب‌های استناد بین‌المللی، از محبوبیت زیادی در سراسر جهان برخوردار است.

---

چرا EndNote در پایان‌نامه‌نویسی و مقاله‌نویسی ضروری است؟

اگر تا به حال منابع مقاله یا پایان‌نامه خود را دستی وارد کرده‌اید، احتمالاً با این مشکلات روبه‌رو شده‌اید:

• به‌هم‌ریختن ترتیب منابع در هنگام ویرایش متن
• فراموشی اطلاعات کلیدی مانند سال نشر، نویسنده دوم یا DOI
• اتلاف زمان برای تطبیق منابع با فرمت ژورنال‌ها یا آیین‌نامه دانشگاه
• سردرگمی در هنگام تغییر سبک استناد (APA به ISI و بالعکس)

EndNote تمامی این چالش‌ها را حذف می‌کند. با این ابزار، شما می‌توانید:

• تنها با یک کلیک منبع را در متن وارد و فهرست آن را به‌صورت خودکار بسازید
• در هر زمان، سبک رفرنس‌دهی مقاله‌تان را با یک کلیک تغییر دهید
• منابع را از سایت‌هایی مثل PubMed، ScienceDirect، Google Scholar و SID مستقیماً به EndNote وارد کنید
• فایل‌های PDF مقاله‌ها را به Library خود اضافه کرده و اطلاعات آن‌ها را استخراج کنید
• با ورد (Word) یکپارچه شوید و از طریق افزونه EndNote در متن مقاله یا پایان‌نامه کار کنید

---

EndNote چیست و چه تفاوتی با مدیریت دستی منابع دارد؟

ویژگی	مدیریت دستی	EndNote
وارد کردن منابع	تایپ دستی و پرخطا	خودکار با استخراج از پایگاه‌های علمی
تغییر سبک ارجاع	ویرایش دستی کل منابع	تغییر با یک کلیک
درج در متن	کپی/پیست یا تایپ	با یک دستور ساده در ورد
فهرست منابع	ساخت دستی، نیازمند مرتب‌سازی	ایجاد خودکار و مرتب
خطاها و دوباره‌کاری	بسیار زیاد	حداقل یا صفر
صرفه‌جویی در زمان	ندارد	بسیار زیاد

---

چه کسانی باید EndNote را یاد بگیرند؟ آموزش EndNote برای چه کسانی ضروری است؟

آموزش اند نوت تنها برای اساتید یا پژوهشگران حرفه‌ای نیست. چراکه اند نوت ابزاری است ضروری برای:

• دانشجویان کارشناسی ارشد و دکتری که پایان نامه می‌نویسند
• نویسندگان مقاله علمی برای ژورنال‌های داخلی و بین‌المللی
• مترجمان علمی و پژوهشگران آزاد
• اساتید دانشگاه برای سازماندهی منابع کلاسی یا انتشار آثار علمی

---

آشنایی کامل با نرم‌افزار EndNote و نسخه‌های آن

EndNote تنها یک نرم‌افزار معمولی برای درج منابع نیست؛ بلکه یک سیستم جامع مدیریت دانش پژوهشی است. کاربرد EndNote در ارجاع‌دهی و مدیریت منابع پایان‌نامه مدت‌هاست که شناخته شده است و با شناخت نسخه‌ها و قابلیت‌های آن، می‌توانید بسته به نیازتان انتخاب بهتری داشته باشید، چه در رایانه شخصی، چه در فضای ابری یا هنگام کار گروهی.

---

انواع نسخه‌های EndNote

EndNote در دو نسخه اصلی عرضه می‌شود که هر کدام کاربردها و قابلیت‌های خاص خود را دارند:

نسخه	ویژگی‌ها و کاربردها
EndNote Desktop (نسخه نصبی برای ویندوز و مک)	کامل‌ترین نسخه با امکان ویرایش استایل‌ها، افزودن PDF، استفاده آفلاین، اتصال پیشرفته به ورد
EndNote Web (نسخه آنلاین تحت مرورگر)	نسخه سبک‌تر برای استفاده تحت مرورگر و فضای ابری، مناسب برای دسترسی از هرجای دنیا
EndNote for iOS (اپلیکیشن موبایل)	مناسب برای مرور منابع، مدیریت لیست‌ها و جستجو در منابع از طریق موبایل

نکته: نسخه دسکتاپ EndNote قابلیت همگام‌سازی با نسخه وب و اپلیکیشن موبایل را دارد؛ یعنی منابع شما در همه دستگاه‌ها به‌روزرسانی می‌شوند.

---

EndNote Desktop (ویندوز و مک)

این نسخه کامل‌ترین و حرفه‌ای‌ترین نسخه EndNote است و معمولاً توسط دانشجویان تحصیلات تکمیلی، اساتید و پژوهشگران مورد استفاده قرار می‌گیرد.

قابلیت‌های کلیدی:

• ساخت کتابخانه‌های نامحدود برای منابع
• افزودن PDF و استخراج خودکار اطلاعات آن
• وارد کردن خودکار منابع از Google Scholar، PubMed و…
• دسته‌بندی پیشرفته منابع (Groups)
• شخصی‌سازی کامل استایل‌ها و قالب‌های رفرنس‌دهی
• هماهنگی کامل با Microsoft Word برای درج ارجاع و ساخت فهرست منابع
• خروجی گرفتن به فرمت‌های مختلف (BibTeX، RIS، XML و…)

---

EndNote Web (نسخه آنلاین)

نسخه تحت وب EndNote رایگان است (تا حدی محدود) و مناسب برای کارهای سریع یا دسترسی از کامپیوترهای دیگر در دانشگاه یا محل کار است.

قابلیت‌ها:

• ساخت کتابخانه آنلاین
• اضافه کردن منابع به‌صورت دستی یا با Import
• ذخیره تا 50,000 منبع
• استفاده از مجموعه‌ای از استایل‌ها
• اشتراک‌گذاری منابع با دیگر کاربران EndNote

محدودیت‌ها:

• امکان ویرایش دقیق استایل‌ها کمتر از نسخه دسکتاپ
• عدم دسترسی به برخی ابزارهای پیشرفته PDF
• نیاز به اتصال اینترنت

---

EndNote for iOS (اپلیکیشن موبایل)

این اپ برای دانشجویانی که به منابع خود در گوشی دسترسی سریع می‌خواهند، بسیار کاربردی است.

• همگام با Library اصلی شما در دسکتاپ یا نسخه وب
• امکان مشاهده، دسته‌بندی و اشتراک‌گذاری منابع
• کاربردی در کلاس، جلسات دفاع یا سفرهای پژوهشی

---

کدام نسخه EndNote برای شما مناسب است؟

نوع کاربر	نسخه پیشنهادی
دانشجوی ارشد یا دکتری	Desktop + Web Sync
پژوهشگر حرفه‌ای	Desktop کامل
کاربر با موبایل زیاد	Web + iOS App
نویسنده مقاله در سفر	Web یا iOS

---

نحوه نصب EndNote و اتصال آن به Microsoft Word

یکی از مهم‌ترین مراحل شروع به کار با EndNote، نصب صحیح آن و نحوه نصب EndNote و اتصال آن به ورد است. چرا که بخش بزرگی از کاربرد EndNote در درج منابع در متن ورد و ساخت فهرست منابع به‌صورت خودکار است.

در مورد مزیت‌ها و الزامات آن نیز می‌توانید به مقالات مربوط به قالب‌بندی پایان‌نامه که پیش از این در سایت منتشر شده است مراجعه کنید.

---

مرحله ۱: تهیه فایل نصبی EndNote

برای نصب نسخه کامل EndNote (مثلاً نسخه X9 یا 20)، می‌توانید از یکی از این روش‌ها استفاده کنید:

• دریافت از سایت رسمی Clarivate (نیازمند لایسنس رسمی)
• استفاده از نسخه‌های قابل دانلود از سایت‌های داخلی معتبر یا سایت دانشگاهی (در ایران برخی دانشگاه‌ها نسخه‌های کامل را در اختیار دانشجویان قرار می‌دهند)

⚠️ توصیه: از دانلود نسخه‌های بدون اعتبار و آلوده به ویروس خودداری کنید. اگر از سایت دانشگاه دریافت می‌کنید، مطمئن باشید که نسخه اورجینال و بدون دست‌کاری باشد.

---

مرحله ۲: نصب نرم‌افزار EndNote در ویندوز یا مک

1. فایل نصبی را اجرا کرده و مراحل نصب را پیش ببرید.
2. در حین نصب، مسیر دلخواه نصب و زبان برنامه را مشخص کنید.
3. پس از نصب، برنامه را اجرا و یک Library جدید بسازید.
4. اگر نرم‌افزار Word روی سیستم شما نصب باشد، EndNote به‌صورت خودکار افزونه خود را به ورد اضافه می‌کند.

---

مرحله ۳: بررسی اتصال EndNote به Microsoft Word

پس از نصب، اگر افزونه EndNote به‌درستی به Word اضافه شده باشد:

• در Microsoft Word یک تب جدید به نام EndNote X9 یا EndNote 20 ظاهر می‌شود.
• این تب شامل ابزارهای زیر خواهد بود:
  • Insert Citation (درج ارجاع)
  • Edit & Manage Citation(s) (ویرایش منابع)
  • Bibliography (تنظیم سبک رفرنس‌دهی)
  • Convert to Plain Text و…

اگر این تب را نمی‌بینید، ادامه مطلب را بخوانید.

---

مرحله ۴: فعال‌سازی دستی افزونه EndNote در ورد (در صورت عدم اتصال)

اگر EndNote در Word ظاهر نشد، این مراحل را دنبال کنید:

در ویندوز:

1. در ورد به File > Options > Add-ins بروید.
2. در پایین پنجره، نوع Add-ins را روی COM Add-ins قرار داده و روی Go… کلیک کنید.
3. تیک گزینه EndNote Cite While You Write را فعال کنید.
4. روی OK کلیک کنید. حالا باید تب EndNote در نوار ابزار ورد نمایش داده شود.

در مک:

1. از منوی Word گزینه Tools > Templates and Add-ins را انتخاب کنید.
2. گزینه EndNote CWYW.dotm را فعال نمایید.

---

مرحله ۵: ساخت اولین Library در EndNote

پس از نصب، پیشنهاد می‌شود یک کتابخانه یا همان Library بسازید:

1. نرم‌افزار را باز کنید.
2. از منوی File > New Library را انتخاب کنید.
3. یک نام برای Library انتخاب و آن را در یک مسیر مطمئن ذخیره کنید (ترجیحاً Desktop یا Documents).
4. این فایل با پسوند .enl ذخیره می‌شود و همراه با آن یک پوشه Data نیز ایجاد می‌گردد.

---

نکات حرفه‌ای در هنگام نصب و راه‌اندازی

• همیشه فقط یک نسخه فعال از EndNote روی سیستم داشته باشید تا از تداخل با ورد جلوگیری شود.
• پوشه Library و Data آن را در یک جای امن نگه‌داری کنید؛ ترجیحاً از آن نسخه پشتیبان بگیرید.
• اگر از آنتی‌ویروس خاصی استفاده می‌کنید، مطمئن شوید EndNote در لیست سفید قرار دارد تا پلاگین‌های آن را مسدود نکند.

معرفی محیط نرم‌افزار و ماژول‌های اصلی EndNote

آشنایی با محیط کاربری EndNote اولین قدم برای استفاده حرفه‌ای از آن است. این نرم‌افزار با وجود قدرت بالا، محیطی ساده و کاربرپسند دارد که در صورت شناخت درست آن، به راحتی می‌توانید منابع علمی خود را دسته‌بندی، مدیریت و به متون خود اضافه کنید.

---

ساختار کلی محیط EndNote Desktop

زمانی که EndNote را باز می‌کنید و یک Library جدید می‌سازید، با پنجره‌ای سه‌بخشی مواجه می‌شوید:

۱. Library Panel (پنل سمت چپ)

این بخش شامل دسته‌بندی‌های مختلف منابع شماست:

• All References: همه منابع واردشده در کتابخانه
• Unfiled: منابعی که هنوز در هیچ گروهی قرار نگرفته‌اند
• Trash: منابع حذف‌شده (قابل بازیابی)
• Groups: دسته‌هایی که برای مدیریت موضوعی یا پروژه‌ای ساخته‌اید

✅ ترفند: می‌توانید برای هر فصل از پایان‌نامه یا مقاله، یک Group بسازید تا منابع موضوعی را از هم تفکیک کنید.

---

۲. Reference List (وسط صفحه)

در این بخش، لیست تمام منابع کتابخانه‌تان را خواهید دید. ستون‌هایی که معمولاً نمایش داده می‌شوند:

• Author (نویسنده)
• Year (سال)
• Title (عنوان)
• Journal/Publisher
• Rating یا Attached PDF

✅ با دوبار کلیک روی هر منبع، جزئیات کامل آن قابل مشاهده و ویرایش است.

---

۳. Reference Preview / PDF Viewer (پنل پایین یا راست)

در این بخش می‌توانید:

• پیش‌نمایش فرمت استنادی منبع را بر اساس استایل دلخواه ببینید (APA، ISI و…)
• فایل PDF ضمیمه‌شده به منبع را مشاهده یا هایلایت کنید

---

نوار ابزار اصلی (Top Toolbar)

این نوار در بالای صفحه قرار دارد و شامل گزینه‌های کاربردی زیر است:

ابزار	کاربرد
New Reference	وارد کردن منبع به‌صورت دستی
Import	وارد کردن منابع از پایگاه‌های علمی یا فایل‌های RIS/BibTeX
Find Full Text	جستجوی خودکار فایل PDF برای منابع واردشده
Sync Library	همگام‌سازی کتابخانه با حساب EndNote Web
Search	جستجو در میان منابع کتابخانه شما
Groups > Create Group	ایجاد دسته‌بندی موضوعی منابع
Tools > Output Styles	انتخاب، ویرایش یا ساخت استایل ارجاع‌دهی
Tools > Cite While You Write	دسترسی به تنظیمات ارتباط با Microsoft Word

---

ماژول‌های کلیدی در EndNote چیست؟

Groups & Smart Groups

امکان گروه‌بندی دستی یا خودکار منابع بر اساس کلمات کلیدی، سال، نویسنده و…

Find Full Text

جستجو در اینترنت برای پیدا کردن فایل PDF منبع (کاربردی برای مقالات بدون فایل)

Output Styles

کنترل نوع نمایش منابع به فرمت‌های مختلف (APA, IEEE, Vancouver و…)

PDF Management

ضمیمه کردن فایل PDF به هر منبع و امکان جستجو در متن PDF

Online Search

جستجوی مستقیم منابع در پایگاه‌های علمی داخل نرم‌افزار و وارد کردن فوری

---

شخصی‌سازی محیط EndNote

• می‌توانید ستون‌های Reference List را شخصی‌سازی کنید.
• امکان تغییر رنگ، اندازه فونت و نمایش اطلاعات منابع وجود دارد.
• پنل‌ها را می‌توان جابجا، باز و بسته کرد.

آموزش وارد کردن منابع به EndNote (دستی و خودکار)

تمام قدرت EndNote در نحوه وارد کردن منابع به Library آن نهفته است. شما می‌توانید از روش‌های مختلفی منابع را به کتابخانه خود اضافه کنید؛ چه به‌صورت دستی، چه با وارد کردن فایل‌های مرجع از پایگاه‌های علمی، یا حتی با کشیدن و رها کردن فایل PDF مقاله‌ها!

---

روش ۱: وارد کردن دستی منابع (Manual Entry)

گاهی لازم است یک منبع خاص (مثل کتاب چاپی، مقاله فارسی یا منبع غیرقابل دسترسی آنلاین) را به‌صورت دستی وارد کنید.

مراحل:

1. از نوار ابزار بالای EndNote روی New Reference کلیک کنید.
2. پنجره‌ای باز می‌شود که در آن می‌توانید نوع مرجع را انتخاب کنید:
   • Book
   • Journal Article
   • Thesis
   • Web Page و…
3. سپس اطلاعات زیر را وارد کنید:
   • Author: نام خانوادگی، نام (هر نویسنده در خط جداگانه)
   • Year: سال انتشار
   • Title: عنوان مقاله یا کتاب
   • Journal / Publisher: نام نشریه یا انتشارات
   • Pages, Volume, Issue, DOI (در صورت وجود)
4. در پایان، بدون نیاز به Save کردن، پنجره را ببندید؛ منبع به‌صورت خودکار ذخیره می‌شود.

✅ نکته: برای نویسنده‌ها، حتماً فرمت “نام‌خانوادگی، نام” را رعایت کنید تا ترتیب و نمایش منابع صحیح باشد.

---

روش ۲: وارد کردن منابع با فایل‌های آماده (Import)

بسیاری از پایگاه‌های علمی مثل PubMed، ScienceDirect، SID، Google Scholar و… این امکان را می‌دهند که فایل خروجی استاندارد رفرنس (با فرمت RIS، BibTeX یا EndNote XML) را دانلود و در EndNote وارد کنید.

مراحل:

1. در پایگاه علمی مورد نظر، مقاله یا مقاله‌های دلخواه را انتخاب کنید.
2. روی گزینه Export citation یا Download citation کلیک کنید.
3. فرمت خروجی را روی RIS یا EndNote بگذارید و فایل را دانلود کنید.
4. در EndNote به File > Import > File بروید.
5. فایل را انتخاب کرده و Import Option را روی Reference Manager (RIS) یا نوع مناسب قرار دهید.
6. روی Import کلیک کنید.

✅ نکته: منابع واردشده معمولاً کامل و دقیق هستند و حتی شامل DOI، کلیدواژه‌ها و Abstract نیز می‌باشند.

---

روش ۳: کشیدن فایل PDF و استخراج اطلاعات (Drag & Drop)

اگر فایل PDF مقاله‌ای را در اختیار دارید و اطلاعات آن در متادیتا ذخیره شده باشد، EndNote می‌تواند آن را شناسایی کرده و رفرنس را بسازد.

مراحل:

1. فایل PDF را از دسکتاپ گرفته و داخل پنجره Reference List در EndNote رها کنید.
2. نرم‌افزار سعی می‌کند با استفاده از DOI، اطلاعات را از سرورهای علمی دریافت کرده و رفرنس را کامل کند.
3. در صورت موفقیت، اطلاعات کامل همراه با فایل PDF وارد Library می‌شود.

⚠️ اگر اطلاعات به‌صورت کامل استخراج نشد، می‌توانید منبع را دستی ویرایش کرده یا از روش Import با DOI استفاده کنید.

---

روش ۴: جستجو و ورود منابع از داخل EndNote (Online Search)

در EndNote امکان اتصال مستقیم به برخی پایگاه‌های علمی وجود دارد.

مراحل:

1. به منوی Tools > Online Search بروید.
2. یکی از دیتابیس‌ها را انتخاب کنید (مثلاً PubMed، Library of Congress).
3. در پنجره جستجو، کلیدواژه‌ها یا عنوان مقاله را وارد کنید.
4. نتایج ظاهر شده را انتخاب کرده و روی Copy to Local Library کلیک کنید.

⚠️ این ویژگی نیاز به دسترسی اینترنتی پایدار و در بعضی موارد VPN دارد.

---

مدیریت منابع در EndNote: گروه‌بندی، تگ‌گذاری و حذف موارد تکراری

وقتی تعداد منابع شما در EndNote زیاد می‌شود—مثلاً بیش از ۵۰ یا ۱۰۰ مرجع برای یک پایان‌نامه یا مقاله مروری—نیاز به سازمان‌دهی دقیق دارید. EndNote امکاناتی را فراهم کرده که به شما کمک می‌کند منابع را دسته‌بندی، علامت‌گذاری، فیلتر و منابع تکراری را حذف کنید.

---

ایجاد گروه (Group) برای دسته‌بندی منابع

گروه‌ها ابزار عالی برای مدیریت منابع بر اساس فصل‌های پایان‌نامه، پروژه‌های مختلف، ژورنال‌های خاص یا حوزه‌های موضوعی هستند.

مراحل ایجاد Group:

1. در پنل سمت چپ (Library Panel)، روی Groups > Create Group کلیک کنید.
2. نامی مناسب برای گروه وارد کنید (مثلاً “فصل دوم – مبانی نظری”).
3. حالا می‌توانید با کشیدن و رها کردن منابع از لیست اصلی به این گروه، دسته‌بندی را انجام دهید.

✅ نکته: یک مرجع می‌تواند در چند گروه مختلف حضور داشته باشد، بدون اینکه تکراری محسوب شود.

---

ساخت( Smart Group گروه هوشمند)

گروه‌های هوشمند به‌طور خودکار منابع را بر اساس فیلترهای مشخص دسته‌بندی می‌کنند.

مثال:

ساخت گروهی برای تمام منابعی که در عنوان آن‌ها عبارت “Digital Marketing” آمده.

مراحل:

1. از منوی Groups > Create Smart Group را انتخاب کنید.
2. شرط فیلتر را وارد کنید، مانند:
   • Field: Title
   • Contains: Digital Marketing
3. یک نام مناسب وارد کرده و OK را بزنید.

از این پس، هر منبعی که وارد شود و این ویژگی را داشته باشد، خودکار در آن گروه قرار می‌گیرد.

---

استفاده از Keywords و Custom Tags

در پنجره ویرایش هر منبع (با دوبار کلیک روی آن)، فیلدهایی مثل Keywords، Label، Research Notes وجود دارد.

کاربردها:

• Keywords: برای دسته‌بندی موضوعی خودکار
• Label: مناسب برای علامت‌گذاری منابع مربوط به یک مقاله خاص
• Notes: یادداشت‌های شخصی درباره آن منبع (مثلاً میزان اعتبار یا کیفیت مقاله)

---

جستجو و فیلتر منابع خاص

از نوار جستجوی بالای پنجره می‌توانید به سرعت منابع خاص را براساس فیلدهایی مثل:

• Author
• Title
• Year
• Keywords

پیدا کرده و بررسی یا ویرایش کنید.

---

حذف منابع تکراری (Find Duplicates)

یکی از مشکلات رایج در مدیریت منابع، ورود چندباره یک مقاله یا کتاب است. EndNote ابزار قدرتمندی برای یافتن منابع تکراری دارد.

مراحل:

1. به تب Library > Find Duplicates بروید.
2. پنجره‌ای باز می‌شود که دو نسخه از هر مرجع تکراری را نمایش می‌دهد.
3. شما می‌توانید انتخاب کنید کدام نسخه را نگه دارید.
4. یا از طریق گزینه Automatically Discard Duplicates، به‌صورت خودکار حذف انجام دهید.

✅ توصیه: همیشه قبل از شروع نگارش مقاله یا پایان‌نامه، پاک‌سازی منابع تکراری را انجام دهید.

---

مرتب‌سازی منابع

با کلیک روی عنوان ستون‌ها (Author، Year، Title و…) در Reference List می‌توانید منابع را صعودی یا نزولی مرتب کنید.