وبلاگ
آموزش صفحه آرایی حرفهای در ورد – بخش 1
فهرست مطالب
چرا صفحهآرایی حرفهای در ورد اهمیت دارد؟
اگر مجموعه مقالات قالببندی پایان نامه ( و و ) را که پیش از این در سایت منتشر شده است را خوانده باشید حتماً متوجه اهمیت موضوع صفحه آرایی و قاب بندی در یک پایان نامه، کتاب، مقاله و یا هر متن علمی و استاندارد دیگری شدهاید. صفحهآرایی، آخرین مرحله و در عین حال یکی از حیاتیترین بخشهای آمادهسازی یک سند علمی، بهویژه پایاننامه یا مقاله دانشگاهی است. بسیاری از دانشجویان تمام تلاش خود را روی محتوا متمرکز میکنند، اما زمانیکه فایل نهایی را برای تحویل به دانشگاه آماده میسازند، تازه متوجه میشوند که ناهماهنگیهای ظاهری، ایرادات ساختاری و بینظمیهای ساده در صفحهبندی میتواند موجب بازگشت فایل و نیاز به اصلاحهای وقتگیر شود.
اینجاست که ترفندهای حرفهای برای صفحهآرایی در ورد به کار میآیند. پس این بار با مقاله “آموزش صفحهآرایی حرفهای در ورد” همراه ما باشید.
چرا باید به صفحه آرایی اهمیت داد؟
وقتی پایاننامه یا مقاله علمی شما به دست داور یا استاد راهنما میرسد، اولین چیزی که قبل از خواندن محتوای علمی جلب توجه میکند، ظاهر و نظم آن است. اگر ساختار سند شما شامل مواردی مانند شمارهگذاری صفحات، تیترهای منظم، فاصله خطوط استاندارد، و استایل یکدست نباشد، حتی محتوای علمی قوی نیز تأثیر کمتری خواهد گذاشت.
چند دلیل برای اهمیت صفحهآرایی دقیق:
- تأثیر روانی مثبت بر داور یا استاد
- صرفهجویی در زمان و هزینه اصلاح مجدد
- افزایش اعتبار و حرفهای بودن سند
- رعایت آییننامههای دانشگاهی و جلوگیری از برگشت سند
- سازگاری با چاپ یا انتشار دیجیتال (PDF قابل اجرا در همه سیستمها)
ورد (Microsoft Word)؛ ابزار رسمی و کامل برای صفحهآرایی دانشگاهی
در زمینه قالب استاندارد برای پایان نامه، وزارت علوم، تحقیقات و فناوری اصول پایه را تدوین و بقیه موارد را بعهده خود دانشگاه گذاشته است. لذا بسیاری از دانشگاههای ایران استفاده از Microsoft Word را بهعنوان ابزار استاندارد برای نگارش پایاننامه و مقالات علمی پذیرفتهاند. قابلیتهایی مثل استفاده از Styleها، ساخت فهرست خودکار، کنترل شمارهگذاری ترکیبی، درج Caption برای جداول و اشکال، تنظیم دقیق حاشیهها و فاصلهها باعث میشود ورد به بهترین انتخاب برای این نوع اسناد تبدیل شود.
هدف از این مقاله چیست؟
در این مقاله آموزشی، تمام آنچه برای صفحهآرایی حرفهای در ورد نیاز دارید، مرحلهبهمرحله و با زبانی ساده و روان بررسی میشود. از تنظیم حاشیهها گرفته تا شمارهگذاری فصلها، استفاده از استایلها، ساخت فهرست خودکار، درج شکلها و جداول، تبدیل صحیح به PDF و حتی نکات ریز ولی مهم مثل فاصله بین پاراگرافها و کاربردهای Navigation Pane—all in one.
یعنی پس از مطالعه کامل این راهنما:
- پایاننامه یا مقالهتان را از نظر فرمت و ظاهری به استانداردهای دانشگاهی نزدیک کردهاید.
- آماده تحویل، چاپ یا بارگذاری در سامانهای مانند ایرانداک یا همانندجو خواهید بود.
- دیگر نیاز به بازگشت مکرر فایل به دلیل ایراد در صفحهبندی نخواهید داشت.
مفاهیم پایهای صفحه آرایی در ورد
قبل از شروع به تنظیم دقیق پایاننامه یا مقاله علمی در ورد، باید با چند مفهوم بنیادین در نرمافزار Word آشنا شوید. این مفاهیم پایهای، کلید درک درست تنظیمات صفحهآرایی هستند و شما را از انجام اشتباهات رایج نجات میدهند.
۱. Margins (حاشیهها)
Margins فضای خالی اطراف صفحه هستند که متن درون آن قرار میگیرد. در پایاننامهها، بهخصوص از سمت چپ (برای صحافی) حاشیه بیشتری نیاز است.
نکته استاندارد:
بالا: ۲.۵ سانتیمتر
پایین: ۲.۵ سانتیمتر
چپ: ۳.۵ سانتیمتر
راست: ۲.۵ سانتیمتر
برای تغییر این تنظیمات به تب Layout > Margins > Custom Margins بروید.
۲. Line Spacing (فاصله خطوط)
در متون علمی، فاصله بین خطوط باید قابل خواندن و یکدست باشد. معمولاً از فاصله ۱.۵ یا Exactly 18 pt استفاده میشود. این فاصلهها در پنجره Paragraph > Line Spacing تنظیم میشوند.
۳. Styles (استایلها)
استایلها مجموعهای از تنظیمات فونت، اندازه، رنگ، فاصله و تراز هستند که با یک کلیک میتوانند بر متن اعمال شوند. استفاده از Heading 1 برای عنوان فصل، Heading 2 برای بخشها، و Normal برای متن اصلی باعث میشود ساختار سند حرفهای، فهرستها خودکار، و قالببندی یکدست باشد.
۴. Section Break (شکستن بخشها)
با استفاده از Section Break میتوانید قسمتهای مختلف سند را از نظر تنظیمات (شماره صفحه، سرفصلها، ستونها و…) از هم جدا کنید. این ابزار برای شمارهگذاری ترکیبی (حروفی و عددی)، حذف شماره صفحه در برخی صفحات، و قالببندی صفحات اول فصلها ضروری است.
مسیر: Layout > Breaks > Section Breaks
۵. Page Number (شماره صفحات)
برای هر پایاننامه، باید شمارهگذاری خاصی برای قسمتهای ابتدایی (الف، ب، ج…) و فصلها (۱، ۲، ۳…) انجام شود. این شمارهگذاری با کمک Section Break و Page Number Format بهصورت دقیق کنترل میشود.
۶. Table of Contents (فهرست مطالب خودکار)
فهرست خودکار براساس استایلهای Heading ساخته میشود. اگر بهدرستی از Heading 1، 2 و 3 استفاده کنید، میتوانید فهرست مطالبی دقیق، پویا و قابل بهروزرسانی بسازید.
۷. Caption (عنوان شکل و جدول)
برای ساخت فهرست جداول و شکلها، باید از Insert Caption استفاده کنید. اگر عنوانها را بهصورت دستی تایپ کنید، در فهرست ظاهر نخواهند شد.
۸. Justify (تراز متن)
برای یکنواختی ظاهر متن، از تراز کامل (Justify) استفاده میشود. این تنظیم باعث میشود هر دو طرف پاراگراف صاف دیده شوند و متن حرفهایتر باشد.
مسیر: تب Home > Justify یا کلید Ctrl + J
تنظیم دقیق Margins در صفحه آرایی؛ مطابق با فرمت دانشگاهی
یکی از اصلیترین معیارهایی که کارشناسان تحصیلات تکمیلی در بررسی پایاننامهها و رسالهها به آن توجه میکنند، حاشیههای صفحه یا همان Margins است. این تنظیمات نهتنها روی ظاهر سند تأثیر میگذارد، بلکه برای چاپ، صحافی و یکپارچگی فایل PDF نهایی ضروری است.
مقدار استاندارد حاشیهها در پایاننامه دانشگاههای ایران
اگرچه هر دانشگاه ممکن است دستورالعمل خاصی داشته باشد، اما در اغلب موارد، فرمت زیر برای حاشیهها توصیه یا الزام میشود:
| سمت صفحه | مقدار پیشنهادی حاشیه |
|---|---|
| بالا (Top) | ۲.۵ سانتیمتر |
| پایین (Bottom) | ۲.۵ سانتیمتر |
| راست (Right) | ۲.۵ سانتیمتر |
| چپ (Left) | ۳.۵ سانتیمتر (برای صحافی) |
✅ این تنظیمات فضای کافی برای صحافی فیزیکی پایاننامه را فراهم کرده و تعادل بصری در صفحات ایجاد میکند.
نحوه تنظیم Margins در ورد
برای داشتن سک صفحه آرایی حرفه ای در ورد مراحل زیر را دنبال کنید:
- به تب Layout یا Page Layout در نوار ابزار ورد بروید.
- روی گزینه Margins کلیک کنید.
- از پایین لیست، گزینه Custom Margins را انتخاب کنید.
- در پنجره Page Setup، مقادیر زیر را وارد نمایید:
- Top: 2.5 cm
- Bottom: 2.5 cm
- Left: 3.5 cm
- Right: 2.5 cm
- در قسمت Apply to، گزینه Whole Document را انتخاب کنید.
- روی OK کلیک کنید.
نکات حرفهای مربوط به Margins
- اگر پایاننامه شما دو طرفه (Double-Sided) چاپ میشود، گزینه Mirror Margins را فعال کنید.
- در صورتیکه هر فصل قرار است از صفحه جدید شروع شود، بهتر است Section Break ایجاد و حاشیه فصل اول را بررسی و تطبیق دهید.
- هنگام تبدیل به PDF، حتماً در Print Preview مجدد حاشیهها را بررسی کنید تا در فایل نهایی جا به جا نشده باشند.
چکلیست سریع بررسی Margins
| مورد | بررسی شده؟ |
|---|---|
| حاشیه چپ بزرگتر از سایر حاشیههاست | ⬜️ |
| همه حاشیهها بر حسب سانتیمتر تنظیم شدهاند | ⬜️ |
| حاشیهها در کل سند یکسان هستند | ⬜️ |
| تنظیم Margins قبل از شروع تایپ انجام شده | ⬜️ |
| فایل PDF نهایی با همین Margins نمایش داده میشود | ⬜️ |
انتخاب فونت مناسب برای پایاننامه
یکی از مهمترین فاکتورهای بصری در صفحه آرایی پایاننامه، نوع و اندازه فونت است. فونت باید در عین سادگی، خوانا، رسمی و مطابق با استانداردهای دانشگاهی باشد. استفاده از فونتهای فانتزی، ناهماهنگ یا غیراستاندارد میتواند باعث برگشت فایل پایاننامه شود یا ظاهر سند را غیراصولی جلوه دهد.
فونت پیشنهادی برای پایاننامههای فارسی
در اکثر دانشگاههای ایران، استفاده از فونتهای استاندارد و رسمی برای متون فارسی الزامی است. پرکاربردترین فونتهای توصیهشده عبارتاند از:
| کاربرد | فونت پیشنهادی | اندازه (Size) |
|---|---|---|
| متن اصلی | B Nazanin | ۱۴ |
| عناوین فصلها | B Titr یا B Lotus | ۱۶ تا ۱۸ |
| تیترهای داخلی | B Nazanin Bold | ۱۴ |
| زیرنویس شکل و جدول | B Nazanin | ۱۲ |
| منابع و فهرستها | B Nazanin | ۱۳ یا ۱۲ |
| چکیده انگلیسی | Times New Roman | ۱۲ یا ۱۱ |
نکات مهم در استفاده از فونتها
- از بیش از دو فونت در یک سند استفاده نکنید. یک فونت برای متن و یکی برای تیترها کافی است.
- همه عناوین باید با یک فونت و اندازه یکسان باشند.
- اگر از فونت B Nazanin استفاده میکنید، دقت کنید که نسخه استاندارد آن نصب شده باشد. نسخههای غیر رسمی گاهی باعث تغییر ظاهر متن در PDF میشوند.
- برای متون انگلیسی، بهترین گزینه Times New Roman است چون رسمی و سازگار با تمام سیستمهاست.
- در صورت نبود فونت B Nazanin، میتوانید از IR Nazanin استفاده کنید (اما هر دو را در یک سند ترکیب نکنید).
نحوه تنظیم فونت در استایلها (Styles)
بهتر است فونتها را از طریق استایلهای ورد تنظیم کنید تا هنگام اعمال مجدد، نیاز به انتخاب دستی نباشد و در صورت نیاز به تغییر در صفحه آرایی، زمان کمتری صرف کرده و تغییرات یکسانی در تمام متن داشته باشید.
مراحل:
- در تب Home، روی استایل مورد نظر (مثلاً Normal یا Heading 1) راستکلیک کنید.
- گزینه Modify را انتخاب کنید.
- در پنجره باز شده، فونت و اندازه را تنظیم کنید.
- تیک گزینه New documents based on this template را بزنید.
- روی OK کلیک کنید.
نکات سئو برای انتخاب فونت در محتوای ورد
اگر قصد دارید پایاننامه یا مقاله را بهصورت دیجیتال منتشر کنید:
- از فونتهای استاندارد و شناختهشده استفاده کنید که در سیستم خواننده نیز نصب شده باشند.
- فونتهای خاص یا غیررایگان ممکن است در PDF نهایی بهدرستی نمایش داده نشوند.
- در تبدیل به PDF، گزینه Embed Fonts را فعال کنید تا فونتها در فایل نهایی ذخیره شوند.
تنظیم Line Spacing حرفهای برای متن علمی
فاصله خطوط یا Line Spacing تأثیر زیادی در خوانایی، نظم بصری و تطابق سند با استانداردهای دانشگاهی دارد. اغلب دانشگاههای ایران، فاصله خط مشخصی را برای پایاننامه تعیین کردهاند که اگر رعایت نشود، کل فایل برای اصلاح برگردانده میشود.
استاندارد فاصله خطوط در صفحه آرایی پایاننامه
بیشتر آییننامههای پایاننامه در دانشگاههای ایران، یکی از دو گزینه زیر را برای فاصله بین خطوط پیشنهاد میکنند:
| روش فاصلهدهی | تنظیم پیشنهادی |
|---|---|
| فاصلهگذاری ساده (Single) | مناسب نیست برای پایاننامهها |
| فاصله ۱.۵ خط (1.5 lines) | ✅ رایجترین گزینه |
| فاصله ثابت (Exactly) | Exactly 18 pt برای متن اصلی |
| فاصله بین پاراگرافها | Before: 0 pt, After: 0 pt |
📌 توصیه: بهترین حالت، استفاده از فاصله Exactly 18pt بههمراه تورفتگی 0.5 سانتیمتر در ابتدای هر پاراگراف است.
مراحل تنظیم فاصله بین خطوط در ورد
روش ۱: از طریق پنجره Paragraph
- تمام متن را انتخاب کنید (Ctrl + A).
- به تب Home بروید.
- روی آیکون کوچک پایین سمت راست گروه Paragraph کلیک کنید.
- در بخش Spacing:
- Line spacing: گزینه Exactly را انتخاب کنید.
- مقدار آن را روی 18 pt قرار دهید.
- گزینههای Before و After را روی 0 pt بگذارید.
- در بخش Indentation > First Line مقدار 0.5 cm را وارد کنید.
- روی Set as Default > All documents based on this template کلیک کنید.
روش ۲: تنظیم سریع صفحه آرایی با استایلها
- روی Style اصلی متن (مثلاً Normal) راستکلیک کنید و Modify را بزنید.
- در بخش Formatting، روی Format > Paragraph کلیک کنید.
- تنظیمات بالا را وارد کرده و OK را بزنید.
- این کار باعث میشود هر متنی که با Style Normal تایپ شود، بهطور خودکار فاصله استاندارد داشته باشد.
چکلیست حرفهای برای Line Spacing در صفحه آرایی
| مورد بررسی | وضعیت |
|---|---|
| فاصله بین خطوط روی Exactly 18pt تنظیم شده | ⬜️ |
| فاصله قبل و بعد پاراگرافها صفر است | ⬜️ |
| تورفتگی ابتدای پاراگرافها 0.5 سانتیمتر است | ⬜️ |
| همه تنظیمات روی Style اعمال شدهاند | ⬜️ |
| در کل سند، خط خالی اضافی بین پاراگرافها وجود ندارد | ⬜️ |
✅ در بخش بعدی مقاله، وارد بحث اعمال First Line Indent (تورفتگی استاندارد پاراگراف) میشویم؛ تنظیمی ظریف اما بسیار مهم برای ساختار حرفهای متن علمی.
اعمال First Line Indent (تورفتگی استاندارد پاراگراف)
تورفتگی خط اول هر پاراگراف یا First Line Indent، یکی از اصول کلیدی در نگارش متنهای علمی و دانشگاهی است. این تنظیم باعث میشود شروع هر پاراگراف بهوضوح از پاراگراف قبلی متمایز باشد و ظاهر متن یکنواخت، مرتب و ساختارمند به نظر برسد. در غیر اینصورت متن شما صفحه آرایی استانداردی نخواهد داشت.
چرا استفاده از Tab در صفحه آرایی اشتباه است؟
بسیاری از دانشجویان در ابتدای پاراگراف کلید Tab را میزنند یا چند فاصله Space ایجاد میکنند. علاوه بر اینکه در صفحه آرایی، این کار اشتباه است، باید بدانید که این روش:
- ناهماهنگ است.
- در تبدیل به PDF دچار بههمریختگی میشود.
- ممکن است در چاپ نهایی تنظیمات را بههم بزند.
- باعث شکست در ساختار استایلها و فهرست خودکار میشود.
✅ راهحل استاندارد استفاده از تنظیمات First Line Indent است.
مقدار استاندارد برای تورفتگی در پایاننامه
اکثر دانشگاههای ایران مقدار تورفتگی خط اول را برابر با ۰.۵ سانتیمتر (یا ۰.۲ اینچ) تعیین میکنند.
مراحل تنظیم First Line Indent در ورد
روش ۱: از طریق Paragraph Settings
- متن مورد نظر یا کل سند را انتخاب کنید (Ctrl + A).
- به تب Home بروید و روی آیکون کوچک سمت راست گروه Paragraph کلیک کنید.
- در پنجره باز شده:
- در بخش Indentation، قسمت Special را روی First line تنظیم کنید.
- مقدار By را روی 0.5 cm قرار دهید.
- روی OK کلیک کنید.
روش ۲: از طریق استایلها (برای کل سند)
- در تب Home، روی Style متن (مثلاً Normal) راستکلیک کنید.
- گزینه Modify را بزنید.
- روی دکمه Format > Paragraph کلیک کنید.
- تنظیمات Indentation را مانند بالا وارد کرده و OK را بزنید.
- در پنجره Modify، گزینه New documents based on this template را تیک بزنید و OK کنید.
ترفند برای بررسی تنظیم تورفتگیها
- کل سند را انتخاب کنید، سپس با رفتن به Paragraph Settings ببینید آیا First Line برای همه تنظیم شده یا خیر.
- با فعال کردن نمایش پاراگراف مارکرها (کلید Ctrl + Shift + 8)، میتوانید مطمئن شوید که از Tab یا Space استفاده نشده.
اشتباه رایج: استفاده همزمان از First Line و Enter اضافه
بعضیها در کنار تورفتگی، برای جدا کردن پاراگرافها Enter میزنند و یک خط خالی ایجاد میکنند. این کار در فایل PDF، فهرست خودکار و چیدمان کلی اختلال ایجاد میکند.
✅ یادتان باشد: فقط از First Line Indent استفاده کنید؛ نه Tab و نه Enter اضافه.
استفاده صحیح از Justify برای یکنواختی متن در هنگام صفحه آرایی
در یک سند علمی، نحوه تراز کردن متن اهمیت زیادی دارد. متنی که بهدرستی تراز نشده باشد، ظاهر شلخته و غیرحرفهای دارد. تراز کامل یا Justify روشی استاندارد برای صفحهآرایی متون فارسی است و باعث میشود دو طرف پاراگراف بهصورت منظم و همراستا دیده شوند.
تراز متن چیست و چرا Justify؟
در ورد، ۴ نوع تراز متن وجود دارد:
| نوع تراز | ویژگی | آیا برای پایاننامه مناسب است؟ |
|---|---|---|
| Left | متن از سمت چپ چینش میشود | ❌ (برای متون فارسی نامناسب) |
| Right | متن از سمت راست چینش میشود | ❌ (فقط برای عنوان یا پاراگراف خاص) |
| Center | متن وسطچین میشود | ❌ (فقط برای عنوان صفحه، چکیده یا تیتر) |
| Justify | متن از هر دو سمت تنظیم میشود | ✅ بله، گزینه پیشنهادی برای متن اصلی |
مزایای استفاده از Justify
- ایجاد نظم بصری در کل سند
- هماهنگ با ساختار حرفهای پایاننامه
- بهتر دیده شدن پاراگرافها در چاپ و PDF
- مطلوب از دیدگاه داوران و اساتید دانشگاه
- الزامی در اغلب آییننامههای دانشگاهی ایران
نحوه اعمال Justify در ورد
روش سریع با کلید میانبر
- متن را انتخاب کرده و کلید Ctrl + J را فشار دهید.
روش از طریق نوار ابزار
- به تب Home بروید.
- متن مورد نظر را انتخاب کنید.
- روی آیکون Justify (چهار خط مساوی) کلیک کنید.
اعمال Justify در قالب کلی سند
بهتر است Justify را به استایل متن اعمال کنید تا کل سند با آن هماهنگ شود:
- روی Style متن (مثلاً Normal) راستکلیک کنید و Modify را بزنید.
- گزینه Justify را انتخاب کنید.
- تیک گزینه New documents based on this template را فعال کنید.
- OK کنید.
نکات حرفهای در استفاده از Justify برای صفحه آرایی
- کلمات کشیده یا فاصلهدار را بررسی کنید. گاهی ورد برای یکنواختسازی متن، فاصلههای بین کلمات را زیاد میکند. برای حل این مشکل، بهتر است از گزینه Justify Low در استایل پاراگراف استفاده کنید (فقط در برخی نسخهها).
- از فونتهای مناسب (مثل B Nazanin) استفاده کنید، چون بهتر با تراز کامل سازگار هستند.
- در فایل PDF نهایی، یک مرور کامل داشته باشید تا مطمئن شوید هیچ خطی بیشازحد کشیده نشده است.
تکنیکهای شمارهگذاری ترکیبی حروفی و عددی در ورد
یکی از مواردی که اکثر پایاننامهها به خاطر آن برگشت میخورند، شمارهگذاری نادرست صفحات در هنگام صفحه آرایی است. در ساختار استاندارد پایاننامه، لازم است بخشهای مقدماتی (مثل تقدیر و تشکر، چکیده، فهرست مطالب، فهرست جداول و…) با حروف فارسی (الف، ب، ج،…) شمارهگذاری شوند، در حالیکه از فصل اول به بعد باید از اعداد (۱، ۲، ۳…) استفاده شود.
برای اجرای این شمارهگذاری ترکیبی، لازم است از ابزار قدرتمند Section Break در ورد استفاده کنیم.
/
ساختار شمارهگذاری صفحه آرایی استاندارد در پایاننامه
| بخش سند | نوع شمارهگذاری | نمایش در پاورقی |
|---|---|---|
| صفحه عنوان و صفحه بسمالله | بدون شماره | ندارد |
| صفحات مقدماتی (تقدیر، چکیده، فهرستها) | حروف فارسی | پایین وسط یا پایین راست |
| فصلها و متن اصلی پایاننامه | اعداد | بالا یا پایین سمت راست |
| پیوستها و منابع | ادامه عددی یا مستقل | بسته به آییننامه |
مرحله ۱: ایجاد Section Break بین بخشهای مختلف سند
مراحل:
- در انتهای بخش مقدماتی (مثلاً پس از فهرست مطالب)، کلیک کنید.
- به تب Layout > Breaks > Section Break > Next Page بروید.
- حالا فصل اول پایاننامه در یک بخش (Section) مجزا قرار دارد.
📌 همین کار را بین منابع و پیوستها هم باید انجام دهید اگر نوع شمارهگذاری متفاوت است.
مرحله ۲: تنظیم نوع شمارهگذاری صفحات در هر Section
- وارد بخش مقدماتی شوید.
- به تب Insert > Page Number > Format Page Numbers بروید.
- در قسمت Number format، گزینه حروف فارسی (الف، ب، ج…) را انتخاب کنید.
- گزینه Start at: الف را فعال کرده و OK کنید.
- حالا وارد بخش فصلها شوید و همین مراحل را تکرار کنید، با این تفاوت که:
- Number format را روی اعداد (1, 2, 3,…) بگذارید.
- Start at: 1
مرحله ۳: حذف شماره از صفحه اول هر فصل (در صورت نیاز)
طبق آییننامه صفحه آرایی برخی دانشگاهها، صفحه اول هر فصل نباید شماره داشته باشد ولی در شمارش کلی حساب شود.
مراحل:
- روی شماره صفحه فصل اول کلیک کنید.
- از تب Header & Footer Tools > Design گزینه Different First Page را فعال کنید.
- حالا میتوانید شماره را از صفحه اول حذف کنید ولی شمارهگذاری ادامه خواهد داشت.
مرحله ۴: جلوگیری از تداخل بین بخشها
اگر میبینید شمارهگذاری در بخش جدید همانند بخش قبل است:
- به تب Insert > Page Number > Format Page Numbers بروید.
- مطمئن شوید گزینه Continue from previous section غیر فعال باشد.
- گزینه Start at را با مقدار دلخواه تنظیم کنید.
✅ ترفند حرفهای: از طریق Navigation Pane بررسی کنید که مرز بخشها (Section Breaks) بهدرستی اعمال شده باشند.
نمایش شماره صفحه در مکان درست
| نوع صفحه | مکان پیشنهادی شماره |
|---|---|
| فهرستها و مقدمات | پایین وسط |
| فصلها | بالا یا پایین سمت راست |
| صفحه اول فصلها | بدون شماره (اختیاری) |
| منابع و پیوستها | مشابه فصلها یا بهصورت مستقل |
استفاده حرفهای از Section Break برای کنترل بهتر صفحه آرایی پایاننامه
اگر بخواهید یک صفحه آرایی حرفه ای داشته باشید و شمارهگذاری صفحات، حاشیهها، جهت متن یا تیترها در بخشهای مختلف پایاننامه متفاوت باشد، تنها راه حل استاندارد و حرفهای استفاده از Section Break است. این ابزار به شما اجازه میدهد سند را به بخشهای مستقل تقسیم کرده و هر قسمت را جداگانه تنظیم کنید، بدون اینکه بر سایر بخشها تأثیر بگذارد.
انواع Breakها در ورد
| نوع Break | کاربرد | مناسب برای |
|---|---|---|
| Page Break | رفتن به صفحه جدید بدون جدا کردن بخش | شروع فصل جدید با همان تنظیمات قبلی |
| Section Break (Next Page) | ایجاد بخش جدید در صفحه بعد | شروع فصل جدید با تنظیمات مستقل (شمارهگذاری، حاشیه…) |
| Section Break (Continuous) | بخش جدید در همان صفحه | تغییر جهت یا قالب بخشی از صفحه (مثلاً جدول افقی) |
| Section Break (Even/Odd Page) | ایجاد بخش جدید در صفحات زوج یا فرد | چاپ پایاننامه بهصورت دوطرفه |
استاندارد Section Break در صفحه آرایی و مواردی که باید با Section Break از هم جدا شوند
- فهرست مطالب / فصل اول: برای شروع شمارهگذاری عددی از فصل اول
- فصلها از یکدیگر: اگر در هر فصل تنظیم خاصی دارید (مثلاً تیتر، سربرگ، جهت صفحه)
- فصلها با منابع: برای تنظیم جداگانه منابع
- جداول یا نمودارهای افقی: برای چرخاندن موقت جهت صفحه به حالت Landscape
- پیوستها: اگر شمارهگذاری یا تیتر خاصی دارند
مراحل ایجاد Section Break در ورد
- نشانگر موس را در انتهای آخرین پاراگراف بخش قبلی قرار دهید.
- به تب Layout > Breaks بروید.
- گزینه Section Break > Next Page را انتخاب کنید.
اکنون صفحه بعدی از نظر ساختاری کاملاً مستقل است.
نحوه تشخیص و مدیریت Sectionها
برای مشاهده مرز بین Sectionها:
- به تب View > Draft بروید.
- در حالت پیشنویس (Draft View)، نوشتهی Section Break (Next Page) را مشاهده خواهید کرد.
برای رفتن بین بخشها یا بررسی آنها:
- به تب View > Navigation Pane بروید.
- یا از تب Insert > Header/Footer > Link to Previous استفاده کنید تا اتصال بین بخشها را کنترل کنید.
ترفندهای حرفهای با Section Break
- اگر تنظیمات شماره صفحه در بخش جدید تغییر نمیکند، بررسی کنید که گزینه Link to Previous در Header/Footer غیرفعال شده باشد.
- از Continuous Section Break برای زمانی استفاده کنید که بخشی از صفحه نیاز به جهت افقی یا قالب متفاوت دارد.
- اگر میخواهید تنها یک صفحه از کل پایاننامه Landscape باشد، آن صفحه را بین دو Section Break قرار دهید.
ایجاد Headingهای استاندارد برای ساختار علمی پایاننامه و صفحهآرایی حرفهای در ورد
در پایاننامهها، مقالات علمی و رسالههای دانشگاهی، عنوانها نقش تعیینکنندهای در ساختار، خوانایی، و قابلیت پیمایش سند دارند. ورد با استفاده از سیستم Heading Style امکان میدهد عنوانها را با سطوح مختلف تعریف کرده و بر اساس آنها فهرست مطالب خودکار، ناوبری (Navigation Pane) و ساختار سلسلهمراتبی ایجاد کنید. رعایت این نکات صفحه آرایی به شما کمک می کند تا متن شما یک دست باشد.
چرا در صفحه آرایی باید از Heading Style استفاده کنیم؟
- ساخت فهرست خودکار (Table of Contents)
- پیمایش آسان از طریق Navigation Pane
- تعریف ساختار سلسلهمراتبی برای فصل، بخش، زیربخش
- بهبود سئو فایل PDF در جستجوگرها و Google Scholar
- امکان اعمال قالببندی سریع و هماهنگ بر همه تیترها
- الزام برخی دانشگاهها به استفاده از Heading 1، 2 و 3 برای تیترها
ساختار پیشنهادی سطوح عنوان در صفحه آرایی پایاننامه
| عنوان | Heading پیشنهادی | مثال |
|---|---|---|
| عنوان فصل | Heading 1 | فصل اول: مقدمه |
| بخشهای اصلی هر فصل | Heading 2 | ۱-۱ بیان مسئله |
| زیربخشها | Heading 3 | ۱-۱-۱ اهمیت موضوع |
مراحل اعمال Heading Style در ورد
- متن عنوان (مثلاً “فصل اول: مقدمه”) را انتخاب کنید.
- از تب Home، در بخش Styles روی Heading 1 کلیک کنید.
- برای بخشهای زیرمجموعه، از Heading 2 و Heading 3 استفاده کنید.
شخصیسازی استایل Headingها
اغلب Headingهای پیشفرض ورد مناسب پایاننامه نیستند. بهتر است آنها را سفارشی کنید:
مراحل:
- روی Heading 1 راستکلیک کرده و Modify را انتخاب کنید.
- فونت را به B Titr یا B Lotus (یا همان فونت عنوان انتخابی) تغییر دهید.
- سایز را به ۱۶ تا ۱۸ تنظیم کنید.
- گزینه Bold را فعال کنید.
- روی Format > Paragraph کلیک کنید و فاصله قبل و بعد از پاراگراف را تنظیم نمایید.
- تیک New documents based on this template را بزنید و OK کنید.
همین کار را برای Heading 2 و 3 نیز انجام دهید، با سایز کوچکتر و فونت هماهنگتر (مثل B Nazanin Bold).
ترفند حرفهای: افزودن شماره فصل و بخش به عنوانها
برای داشتن تیترهایی با شماره خودکار مثل “فصل ۱: مقدمه” یا “۳-۲ فرضیهها”:
- به تب Home بروید.
- روی Heading 1 راستکلیک کرده و Define New Multilevel List را بزنید.
- در بخش Level 1 بنویسید: فصل ^1، سپس گزینه Number Style را انتخاب کنید.
- برای Heading 2، فرمت عددی مثل ۱-۱ و برای Heading 3 فرمت ۱-۱-۱ را تعیین کنید.
این کار باعث میشود با تغییر ترتیب بخشها، شماره عنوانها بهصورت خودکار بهروزرسانی شود.
ساخت فهرست مطالب خودکار و قابل بهروزرسانی در ورد
فهرست مطالب (Table of Contents) نهتنها مسیرنمای سند شماست، بلکه یکی از اجزای اصلی استانداردهای پایاننامه است و سهم مهمی در صفحه آرایی مطالب شما دارد. ساخت این فهرست بهصورت دستی علاوه بر اتلاف زمان، پر از خطاست. بهترین روش، استفاده از فهرست خودکار مبتنی بر Headingها در ورد است که تنها با چند کلیک ساخته و در تمام مراحل قابل بهروزرسانی است. لازم است برای داشتن یک صفحه آرایی شکیل و استاندارد موارد زیر را رعایت کنید:
پیشنیاز: استفاده صحیح از Headingها
برای ساخت فهرست مطالب خودکار، باید مطمئن باشید که:
- فصلها با Heading 1 مشخص شدهاند.
- بخشها با Heading 2 و زیربخشها با Heading 3 تعریف شدهاند.
- متن اصلی با استایل Normal یا دیگر استایلهای غیرعنوان تنظیم شده است.
مراحل ساخت فهرست مطالب خودکار
- مکاننما را در محل مناسب (معمولاً بعد از چکیده و قبل از فصل اول) قرار دهید.
- به تب References > Table of Contents بروید.
- یکی از قالبهای آماده (Automatic Table 1 یا 2) را انتخاب کنید.
- فهرست مطالب بر اساس تیترهای شما ساخته میشود.
شخصیسازی فهرست مطالب
اگر میخواهید در زمان صفحه آرایی، فونت، اندازه، تعداد سطوح و فاصلهها را تنظیم کنید:
مراحل:
- به تب References > Table of Contents > Custom Table of Contents بروید.
- در پنجره باز شده میتوانید:
- تعداد سطوح عنوان را تغییر دهید (معمولاً ۲ یا ۳ کافی است).
- تیک گزینه Show page numbers را فعال یا غیرفعال کنید.
- فونت و سایز را بعد از درج فهرست و از طریق Modify Styles تغییر دهید.
- روی OK کلیک کنید.
💡 برای تغییر فونت، پس از درج فهرست، کل آن را انتخاب کنید و فونت را مثلاً به B Nazanin سایز ۱۳ تغییر دهید.
نحوه بهروزرسانی فهرست مطالب
اگر اصول صفحه آرایی استاندارد که تا اینجا گفته شده است را رعایت کنید، هر زمان که عنوان یا شماره صفحات تغییر کند کافی است:
- روی فهرست مطالب کلیک کنید.
- گزینه Update Table را انتخاب کنید.
- در پنجره ظاهرشده، انتخاب کنید:
- Update page numbers only (اگر فقط صفحات تغییر کرده)
- Update entire table (اگر سرفصلها یا متن تغییر کردهاند)
رفع مشکلات رایج در Table of Contents در هنگام صفحه آرایی
| مشکل | راهحل |
|---|---|
| بعضی تیترها در فهرست ظاهر نمیشوند | بررسی کنید Heading صحیح روی آنها اعمال شده باشد |
| فونت فهرست با بقیه سند متفاوت است | کل فهرست را انتخاب و فونت را تغییر دهید |
| شماره صفحات اشتباه است | از گزینه Update entire table استفاده کنید |
| فهرست چند صفحه را اشغال کرده است | تعداد سطوح را به ۲ محدود کنید یا فاصلهها را تنظیم کنید |
ساخت فهرست جداول و شکلها بهصورت خودکار و صفحه آرایی استاندارد
این نکته مهم را به ساد داشته باشید که طبق قوانین صفحه آرایی، در هر پایاننامهای، اگر بیش از دو جدول یا شکل وجود داشته باشد، ارائهی فهرست جداگانه برای آنها الزامی است. بسیاری از دانشجویان هنگام صفحه آرایی، این فهرست را بهصورت دستی تهیه میکنند، اما بهترین روش، استفاده از قابلیت Insert Caption و سپس Insert Table of Figures در ورد است تا فهرستی حرفهای، دقیق و قابل بهروزرسانی تولید شود.
مرحله اول: درج Caption برای جداول و شکلها
ابتدا باید برای تمام جداول و اشکال موجود در پایاننامه، عنوان (Caption) رسمی اضافه شود.
مراحل برای جدولها:
- روی جدول کلیک کنید.
- از تب References > Insert Caption را انتخاب کنید.
- در پنجره باز شده:
- در بخش Label گزینه Table (جدول) را انتخاب کنید.
- در بخش Position، گزینه Above selected item (بالای جدول) را انتخاب کنید.
- متن عنوان جدول را وارد کرده و OK بزنید.
مراحل برای شکلها:
- روی تصویر یا نمودار کلیک کنید.
- مجدداً از Insert Caption استفاده کنید.
- در Label گزینه Figure (شکل) را انتخاب کنید.
- موقعیت را Below selected item (پایین شکل) قرار دهید.
- عنوان شکل را وارد و OK کنید.
✅ نکته مهم: در یک صفحه آرایی حرفهای، همه جداول و شکلها باید با این روش شمارهگذاری شوند تا در فهرست خودکار ظاهر شوند.
مرحله دوم: ساخت فهرست جداول و فهرست اشکال
پس از اضافه کردن Caption برای همه جدولها و شکلها، وقت آن رسیده که در صفحه آرایی متن، فهرستهای خودکار تولید شوند.
مراحل:
- مکاننما را در محل مناسب (معمولاً بعد از فهرست مطالب) قرار دهید.
- به تب References > Insert Table of Figures بروید.
- در بخش Caption label انتخاب کنید:
- برای جداول: Table
- برای شکلها: Figure
- روی OK کلیک کنید.
فهرست جدولها یا شکلها بهصورت خودکار ایجاد میشود.
شخصیسازی فهرست جداول و شکلها
- برای تغییر فونت و اندازه، پس از درج فهرست آن را انتخاب کرده و فونت را (مثلاً B Nazanin سایز ۱۳) تنظیم کنید.
- اگر عنوانی در فهرست دیده نمیشود، بررسی کنید که Caption را درست اعمال کردهاید یا خیر.
- فاصله بیش از حد در فهرست را میتوانید از طریق تنظیمات پاراگراف کاهش دهید.
بهروزرسانی فهرست جداول یا شکلها
اگر شماره جدولها یا ترتیب آنها در سند تغییر کرد:
- روی فهرست کلیک کنید.
- گزینه Update Table را بزنید.
- گزینه Update entire table را انتخاب کنید.
ترفند حرفهای: شمارهگذاری جدولها بر اساس فصل
برای اینکه در صفحه آرایی شما، شماره جداول یا شکلها بهصورت «جدول ۲-۳» (یعنی جدول سوم از فصل دوم) باشد:
- از پنجره Insert Caption، روی Numbering کلیک کنید.
- تیک گزینه Include chapter number را فعال کنید.
- فرمت شمارهگذاری را انتخاب کرده و OK بزنید.
این ترفند باعث میشود ضمن داشتن یک صفحه آرایی حرفهای، فهرست جداول بهصورت کاملاً فصلبندیشده و حرفهای ظاهر شود.
استفاده از Styleهای سفارشی برای قالببندی سریع و یکدست
Styleها یا استایلها در ورد، مجموعهای از تنظیمات قالببندی هستند که میتوانند با یک کلیک بر روی پاراگراف یا تیتر اعمال شوند. استفاده از Styleها نهتنها سرعت کار را چندین برابر میکند، بلکه باعث میشود تمام سند شما ساختارمند، یکنواخت، قابلویرایش، و فهرستپذیر و تغییرات احتمالی بصورت یکدست در کل صفحه آرایی اعمال شود.
چرا استفاده از Style در پایاننامه ضروری است؟
- هماهنگسازی تیترها، متنها، نقلقولها، منابع و…
- ساخت فهرست مطالب، فهرست جداول و فهرست اشکال خودکار
- تغییر فونت، فاصله خطوط یا رنگ تیترها فقط با یک ویرایش
- کاهش خطا در شمارهگذاری، ناهمخوانی فونت یا تراز متن
- افزایش سازگاری با قالبهای دانشگاهی
استایلهای پیشفرض مهم صفحه آرایی در ورد
| نام استایل | کاربرد پیشنهادی |
|---|---|
| Normal | متن اصلی |
| Heading 1 | عنوان فصلها |
| Heading 2 | بخشهای داخل فصل |
| Heading 3 | زیربخشها |
| Quote | نقلقولها یا متنهای خاص |
| Caption | عنوان جداول و اشکال |
| Bibliography | لیست منابع و مراجع |
ساخت استایل جدید در ورد
اگر استایلهای پیشفرض نیاز شما را برآورده نمیکنند، میتوانید استایل اختصاصی بسازید.
مراحل:
- در تب Home > Styles، روی فلش کوچک کنار بخش Styles کلیک کنید.
- در پایین پنجره باز شده، گزینه New Style را انتخاب کنید.
- نامی برای استایل جدید وارد کنید (مثلاً “عنوان پایاننامه”).
- نوع استایل را مشخص کنید (پاراگراف، کاراکتر یا ترکیبی).
- فونت، سایز، رنگ، فاصله خطوط، تورفتگی و تراز را تنظیم کنید.
- در صورت تمایل، روی Format > Paragraph کلیک کرده و تنظیمات پیشرفته را انجام دهید.
- روی OK کلیک کنید.
استایل شما در فهرست اضافه خواهد شد و از این پس با یک کلیک، قابل اعمال روی هر متنی خواهد بود.
ویرایش استایلهای موجود
برای تغییر استایلهای پیشفرض:
- روی استایل موردنظر راستکلیک کنید.
- گزینه Modify را انتخاب کنید.
- تنظیمات دلخواه را اعمال کرده و OK بزنید.
✅ ترفند حرفهای: در پنجره Modify، گزینه New documents based on this template را فعال کنید تا این استایل در تمام فایلهای جدید شما اعمال شود.
نکات حرفهای در استفاده از استایلها
- برای هر عنصر سند، از یک Style مشخص استفاده کنید (مثلاً همه عنوانهای فصل با Heading 1).
- از Bold/Italic دستی کمتر استفاده کنید و آن را درون Style تعریف کنید.
- از Style Inspector برای بررسی استایل پاراگرافهای مشکوک استفاده کنید.
- اگر قصد دارید سندی حرفهای و قابل اعتماد بسازید، استایلها را بهجای فرمت دستی استفاده کنید.
